Η διαμόρφωση του αλιευτικού καταφυγίου και του ποταμού Λιοπετρίου και η οργάνωση ενός Εθνικού Πάρκου, με έντονο περιβαλλοντικό και εκπαιδευτικό χαρακτήρα, προγραμματίζεται και ήδη το Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως απέστειλε στο Τμήμα Περιβάλλοντος Μελέτη Εκτίμησης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΕΕΠ) και Δέουσα Μελέτη Εκτίμησης των Επιπτώσεων στο Περιβάλλον (ΔΜΕΕΠ) για το προτεινόμενο έργο που αφορά τη «Διαμόρφωση Αλιευτικού Καταφυγίου και Ποταμού Λιοπετρίου». Η περιοχή του προτεινόμενου έργου βρίσκεται στο δυτικό τμήμα της Επαρχίας Αμμοχώστου και καταλαμβάνει έκταση 10 εκταρίων γης. Διοικητικά, η περιοχή υπάγεται κατά το μεγαλύτερο μέρος της στην Κοινότητα Λιοπετρίου και ένα μικρό μέρος ανήκει στον Δήμο Σωτήρας.
Το προτεινόμενο έργο χωροθετείται στην ανατολική και δυτική πλευρά του υφιστάμενου αλιευτικού καταφυγίου Λιοπετρίου και περιλαμβάνει: αποξήλωση/κατεδάφιση υφιστάμενων αυθαίρετων κατασκευών, περίπτερο εισόδου, κέντρο εκπαίδευσης αλιείας, πολυλειτουργικό χώρο, νέα κρηπιδώματα, ράμπα ανέλκυσης και καθέλκυσης σκαφών, θέση γερανοφόρου, χώρο διαλογής – επεξεργασίας αλιευμάτων, χώρο για επισκευή σκαφών – καρνάγιο και γέφυρα ζεύξης του ποταμού Λιοπετρίου.
Επίσης, θα δημιουργηθούν δύο περιοχές στάθμευσης με 111 χώρους στάθμευσης. Η πρώτη περιοχή στάθμευσης, η οποία τοποθετείται στο βορειότερο όριο της περιοχής μελέτης προς την έξοδο του αυτοκινητόδρομου και το περίπτερο εισόδου, θα εξυπηρετεί τους επισκέπτες του περιβαλλοντικού πάρκου και θα περιλαμβάνει 61 χώρους στάθμευσης οχημάτων. Η δεύτερη περιοχή θα δημιουργηθεί σε κοντινή απόσταση από το κέντρο αλιείας για την εξυπηρέτηση των ψαράδων και θα περιλαμβάνει 50 χώρους στάθμευσης οχημάτων.
Τέλος, προβλέπεται η διαπλάτυνση της οδικής πρόσβασης μήκους περίπου 900 μέτρων προς το αλιευτικό καταφύγιο, έτσι ώστε το συνολικό πλάτος κυκλοφορίας να ανέρχεται στα 9-10,5 μέτρα (περιλαμβανομένων του οδοστρώματος, του πεζόδρομου και του ποδηλατόδρομου), η διαμόρφωση πεζοδρόμου και ποδηλατόδρομου, και η προστασία των όχθεων από τη διάβρωση, όπου απαιτείται, με τη χρήση συρματοκιβωτίων και φυσικών ογκολίθων. Η συνολική δυναμικότητα του καταφυγίου σε αλιευτικά σκάφη θα ανέρχεται στα 114.
Υπεράντληση υδροφορέα, αποψίλωση βλάστησης και διάβρωση εκβολής
Το ανάγλυφο της περιοχής είναι καμπίσιο χωρίς ιδιαίτερες μορφολογικές διακυμάνσεις. Ο ποταμός Λιοπετρίου έχει ανοίξει μια στενή κοιλάδα, η οποία εκτείνεται μέχρι τη θάλασσα και στις εκβολές του δημιουργήθηκε και λειτουργεί το αλιευτικό καταφύγιο. Ο ποταμός Λιοπετρίου βρίσκεται στην περιοχή του δεύτερου μεγαλύτερου υδροφόρου στρώματος της Κύπρου, των Κοκκινοχωρίων. Παρόλα αυτά η μεγάλη πίεση από την ανόρυξη πολλών διατρήσεων για την άρδευση σημαντικών εκτάσεων γης έχει υποβαθμίσει σε σημαντικό βαθμό τον υδροφορέα. Η μεγάλη ζήτηση για νερό άρδευσης για τις ανάγκες των εκτεταμένων καλλιεργειών είχε ως αποτέλεσμα την εντατική εκμετάλλευση και υπεράντληση των πόρων του υδροφορέα και την εισροή θαλάσσιου νερού σε μεγάλο βάθος.
Ο ποταμός Λιοπετρίου φιλοξενεί 110 σκάφη αλιευτικά ή αναψυχής. Το μήκος της κοίτης του ποταμού είναι 630 περίπου μέτρα με πλάτος από 15-40 μέτρα, ενώ το πλάτος της εκβολής στη θάλασσα φθάνει τα 110 μ. Κύριο χαρακτηριστικό της περιοχής είναι οι διάσπαρτες κατασκευές στις όχθες του ποταμού, οι οποίες ποικίλλουν από ξύλινες κατασκευες (εξέδρες) μέχρι κτήρια με σκελετό από οπλισμένο σκυρόδεμα. Μεγάλη είναι η παρουσία πασσάλων εντός του ποταμού που μπορεί να είναι απλοί ξύλινοι ή σιδερένιοι πάσσαλοι. Όλα τα παραπάνω δημιουργήθηκαν για να ικανοποιήσουν τις ανάγκες των ψαράδων του αλιευτικού καταφυγίου. Με βάση την παρούσα κατάσταση η περιοχή του ποταμού Λιοπετρίου υφίσταται συνεχή υποβάθμιση λόγω των αυθαίρετων κατασκευών, της ανεξέλεγκτης απόθεσης των μέσων μεταφοράς βαρκών, τη ρύπανση από την ανεξέλεγκτη επιδιόρθωση/συντήρηση βαρκών και την απόρριψη επικίνδυνων και μη αποβλήτων.
Σύμφωνα με ορθοφωτοχάρτες του 1963 οι όχθες του ποταμού ήταν δασωμένες σε μεγάλο μήκος, με περιορισμένη πρόσβαση και πολύ λίγες κατασκευές στις όχθες. Αντίθετα, 30 χρόνια μετά το 1993 παρατηρείται σημαντική αποψίλωση στις όχθες του ποταμού και διάνοιξη πολλών οδών πρόσβασης, ενώ η κοίτη έχει πλέον διευρυνθεί σε πολλά σημεία και οι κατασκευές έχουν πληθύνει. Τέλος με βάση τους ορθροφωτοχάρτες του 2014, περισσότερα σκάφη βρίσκονται στην κοίτη, έχει αυξηθεί σημαντικά ο αριθμός των κατασκευών τόσο στις όχθες όσο και εντός του ποταμού και η κοίτη έχει διευρυνθεί ακόμη περισσότερο, πιθανόν λόγω της διάβρωσης των όχθεων.
Οι υφιστάμενες και σημαντικότερες απειλές για την περιοχή προέρχονται κυρίως από την παρούσα χρήση των όχθεων του ποταμού από τους ψαράδες του καταφυγίου (πρόχειρες κατασκευές/αποθηκευτικοί χώροι, διακίνηση αυτοκινήτων, κ.ά.), την ανεξέλεγκτη αλιευτική δραστηριότητα, τη μη αειφορική διαχείριση των υδατικών πόρων, την επέκταση των παρακείμενων ορίων ανάπτυξης (τουριστικών πολεοδομικών ζωνών) και την ανέγερση μεμονωμένων κατοικιών σε πολύ κοντινή απόσταση από την εκβολή του ποταμού Λιοπετρίου.
Λαμβάνοντας υπόψη τους στόχους διατήρησης για τις περιοχές Natura 2000, τόσο τη ΖΕΠ Αγία Θέκλα – Λιοπέτρι όσο και τον προτεινόμενο ΤΚΣ ΕΔΠ Ποταμός Λιοπετρίου, η ΔΜΕΕΠ καταλήγει προτείνοντας αφενός συγκεκριμένα μέτρα μετριασμού των σημαντικά αρνητικών επιπτώσεων και αφετέρου συγκεκριμένα αντισταθμιστικά μέτρα επέκτασης της περιοχής ΖΕΠ και αποτροπής περαιτέρω έργων στην παράκτια ζώνη. Σημειώνεται ότι η εφαρμογή αντισταθμιστικών μέτρων φαίνεται να είναι προβληματική, καθώς εφαρμόστηκαν και παλαιότερα στο πλαίσιο της κατασκευής και λειτουργίας της Μαρίνας Μακρόνησος της Αγίας Νάπας, εντός της περιοχής Natura 2000 ΖΕΠ Αγία Θέκλα – Λιοπέτρι.
Περιοχή ιδιαίτερης οικολογικής, υδρολογικής και αρχαιολογικής αξίας
Σύμφωνα με τη ΜΕΕΠ, «σκοπός του προτεινόμενου έργου είναι η διαμόρφωση του αλιευτικού καταφυγίου του ποταμού Λιοπετρίου και η οργάνωση του ΕΔΠ Ποταμός Λιοπετρίου, με έντονο περιβαλλοντικό και εκπαιδευτικό χαρακτήρα. Η προσέγγιση μπορεί να περιγραφεί ως μια σειρά δράσεων για την ενδυνάμωση της ενδημικής χλωρίδας, τη δημιουργία πυκνότερων ζωνών βλάστησης και την προστασία αυτών με τη χάραξη πορειών μέσα από το τοπίο. Επιπλέον υποστηρίζεται η δυνατότητα ανάπτυξης διαδρομών περιπάτου και ποδηλασίας, που θα ενώνουν την περιοχή με τις γειτνιάζουσες κοινότητες. Οι διαδρομές οργανώνονται σε συνέχεια του πάρκου παράλληλα με την κοίτη και τις διακλαδώσεις των χειμάρρων που καταλήγουν στην περιοχή του ποταμού και στην παραθαλάσσια ζώνη».
Ο χώρος του αλιευτικού καταφυγίου βρίσκεται νότια του αυτοκινητόδρομου Α3, πλησίον της Ειδικής Ζώνης Διατήρησης (ΕΖΔ) Κάβο Πύλα που εμπίπτει στις Βρετανικές Βάσεις Δεκέλειας και δύο περιοχών Natura 2000, αφενός του Τόπου Κοινοτικής Σημασίας (ΤΚΣ), Εθνικό Δασικό Πάρκο (ΕΔΠ), Ποταμός Λιοπετρίου και αφετέρου της Ζώνης Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) Αγία Θέκλα – Ποταμός Λιοπετρίου.
Ειδικότερα, η περιοχή χωροθέτησης καταλαμβάνει περίπου το 13% της συνολικής έκτασης της ΖΕΠ Αγία Θέκλα – Ποταμός Λιοπετρίου. Επίσης, αποτελεί μεταναστευτικό διάδρομο – πέρασμα διέλευσης αποδημητικών άγριων πτηνών και απαγορευμένη περιοχή κυνηγίου, σύμφωνα με την Υπηρεσία Θήρας και Πανίδας, καθώς και Σημαντική Περιοχή για τα Πουλιά, σύμφωνα με την Birdlife International και τον Πτηνολογικό Σύνδεσμο Κύπρου. Επιπλέον, η περιοχή χωροθέτησης καταλαμβάνει πολύ μικρό μέρος της περιοχής Natura 2000 ΤΚΣ ΕΔΠ Ποταμός Λιοπετρίου.
Μέρος της ευρύτερης περιοχής του ποταμού Λιοπετρίου είναι κηρυγμένο με βάση τον Περί Αρχαιοτήτων Νόμο, ως Αρχαίο Μνημείο Β’ Πίνακα «Ο χώρος και τα κατάλοιπα οικισμού Ρωμαϊκής περιόδου στην τοποθεσία Ποταμός». Τέλος, το προτεινόμενο έργο χωροθετείται σε Πολεοδομική Ζώνη Προστασίας των Υδάτων και Πολεοδομικό Καθεστώς Προστατευόμενου Τοπίου (Ζ3-ΠΤ), καθώς και εντός της Ζώνης Προστασίας της Παραλίας, δύο πολεοδομικές ζώνες ιδιαίτερα υψηλής προστασίας.