Του Θοδωρή Γιάνναρου
Ως ιδιοκτήτης σκάφους αναψυχής, νιώθω την ελευθερία που μου προσφέρει η ενασχόλησή μου με τη θάλασσα, στο έπακρο... Όταν ξεκινώ με τη γυναίκα μου για κάποιο ταξίδι μονοήμερο ή πολυήμερο, ακόμα και για μια βόλτα κοντινή στον Ναό του Ποσειδώνος στο Σούνιο, η ηρεμία και η ικανοποίηση μας πλημμυρίζει, αφού γινόμαστε κομμάτι αυτού του απέραντου γαλάζιου του Αιγαίου.
Κατά τη διάρκεια της πορείας προς τον προορισμό μας, ποτέ δεν είμαστε μόνοι, αλλά αρμενίζουμε παρέα με δεκάδες άλλα σκάφη, προς την ίδια κατεύθυνση, ενώ στην πορεία διασταυρωνόμαστε και με πολλά άλλα! Χιλιάδες Έλληνες... σκαφάτοι, αλλά και πολλοί ξένοι που έρχονται στη χώρα μας, για να χαρούν με αυτόν τον μοναδικό τρόπο τις θάλασσες και τον ήλιο μας, μοιράζονται με εμάς τους γηγενείς, τις ίδιες χαρές αλλά και τα ίδια προβλήματα...
Ας μην ξεχνάμε ότι οι εξαιρετικά ευνοϊκές κλιματικές συνθήκες σε συνδυασμό με τη γεωμορφολογία της χώρας μας, με την εκτεταμένη ακτογραμμή και τα πολυάριθμα νησιά, έχουν καταστήσει την Ελλάδα έναν από τους ιδεώδεις προορισμούς σε διεθνές επίπεδο για ναυτικό τουρισμό με σκάφη αναψυχής.
Ειδικά οι ήπιες κλιματολογικές συνθήκες καθιστούν τον θαλάσσιο τουρισμό και την όποια δραστηριότητα σχετίζεται με τη θάλασσα πολύ πιο απλή, όπως επίσης και την κατασκευή και λειτουργία των υποδομών θαλασσίου τουρισμού να φαντάζει, θεωρητικά τουλάχιστον, πολύ πιο εύκολη. Τα ελληνικά πελάγη θεωρούνται ασφαλή από πλευράς θαλασσίων κινδύνων, οι αποστάσεις μεταξύ των νησιών είναι σχετικά μικρές και η πρόσβαση σε αυτά χωρίς δυσκολίες. Εξίσου ευνοϊκές είναι και οι συνθήκες που σχετίζονται με την ένταση των ανέμων και τις θερμοκρασίες περιβάλλοντος και θάλασσας.
Δεν είναι τυχαίο, δε, πως ο θαλάσσιος τουρισμός με σκάφη αναψυχής αποτελεί μία από τις εναλλακτικές μορφές τουρισμού που έχει επιλεχθεί από τον Έλληνα Υπουργό Τουρισμού ως προτεραιότητα! Όμως, και παρά τις σημαντικές προόδους σε κάποιους τομείς, σε κάποιους άλλους τα πράγματα δεν είναι αντίστοιχα καλά, αλλά αντίθετα αποτελούν απειλή για τον θαλάσσιο τουρισμό
Η αυγή της εξόδου από τα μέτρα του lockdown βρήκε τη χώρα μας να προετοιμάζεται για τη σταδιακή επάνοδο στην κανονικότητα και σε μια προσπάθεια να σωθεί ό,τι ακόμα σώζεται, στη βαριά βιομηχανία της χώρας - τον τουρισμό! Την εποχή αυτή και μόνο το άκουσμα του υπερ πάντων αγώνα για τη διάσωση του τουρισμού δημιούργησε σε πολλούς την ψευδαίσθηση ότι επιτέλους κάτι θα γινόταν, για να λυθεί μία και καλή το πρόβλημα που απασχολεί χιλιάδες κατόχους μικρών τουριστικών σκαφών, στην Αττική τουλάχιστον -το αυτονόητο... η πρόσβαση στη θάλασσα. Ήταν πολλά τα έργα που κυριάρχησαν, ειδικά μετά το 2004, που ένα μεγάλο μέρος των παραλίων της Αττικής κυριολεκτικά θα μεταμορφωνόταν προς όφελος του Θαλασσίου Τουρισμού και θα κατασκευαζόταν ένας μεγάλος αριθμός εγκαταστάσεων για το σκοπό αυτόν... αλλά δυστυχώς μέχρι σήμερα βιώνουμε τον απόλυτο "τζίφο”... το "μηδέν εις το πηλίκο”.
Κάποια έργα όντως κατασκευάστηκαν... οι εγκαταστάσεις παραδόθηκαν, όμως πολλά έργα ανάπλασης και διαμόρφωσης της ευρύτερης περιοχής έμειναν μόνο στα χαρτιά. Και αν νομίζετε ότι αυτό δεν αφορά πολλές χιλιάδες ιδιοκτήτες "μικρών" σκαφών αναψυχής, τότε σίγουρα θα έπαιρνα όρκο πως δεν είστε ένας από αυτούς.
Σήμερα, για τη χρήση όλων αυτών των εγκαταστάσεων που σταδιακά δημιουργήθηκαν την τελευταία δεκαπενταετία, δεν έχει βρεθεί ακόμη κάποια φόρμουλα για την ουσιαστική αξιοποίησή τους.
Τι σημαίνει αυτό άραγε;
Απλά σημαίνει πως, όπου κατασκευάστηκαν καινούργιες εγκαταστάσεις, υπάρχουν και κάποιες γλίστρες-κεκλιμένα επίπεδα, που υποτίθεται ότι θα διευκόλυναν τους απλούς χρήστες-φορολογούμενους, που πληρώνουν κάθε χρόνο έναν σκασμό χρήματα στο κράτος για να μπορούν να χαίρονται το χόμπι τους, στην καθέλκυση/ανέλκυση των ιδιωτικής χρήσης σκαφών τους.
Παρά τη νομοθεσία και τις σχετικές διατάξεις, η χρήση αυτών των εγκαταστάσεων ανέλκυσης/καθέλκυσης παραμένει απαγορευμένος καρπός, με αυστηρή αστυνόμευση από το λιμενικό και τσουχτερά πρόστιμα για το θέμα αυτό.
Ας εξετάσουμε λοιπόν τα δεδομένα όπως έχουν διαμορφωθεί τα τελευταία χρόνια, όσον αφορά τις υπάρχουσες εγκαταστάσεις, των περιβόητων γλιστρών δηλαδή, την πρακτική και χρησιμότητά τους, τον τρόπο λειτουργίας, αλλά και τις διαφοροποιήσεις στον συγκεκριμένο τομέα, ως προς τον αριθμό των σκαφών αναψυχής που υπάρχουν σήμερα και για τα οποία η χρήση τέτοιων εγκαταστάσεων αποτελούν τον ένα και μοναδικό μονόδρομο, αυτόν δηλαδή της κατασκευής τέτοιων βοηθητικών στον θαλάσσιο τουρισμό, απλών έργων υποστήριξής του και ανάπτυξης...
Οι λιμενικές αρχές της χώρας οφείλουν να γνωρίζουν, βάσει εγκυκλίων, οδηγιών και διευκρινίσεων, από τη δική τους κεντρική υπηρεσία, τόσο για την κατασκευή, όσο και τη λειτουργία των ήδη υπαρχουσών γλιστρών και λοιπών εγκαταστάσεων, ότι ο αιγιαλός είναι κοινόχρηστος και έχει μοναδικό προορισμό, την επικοινωνία μέσω αυτού, από θαλάσσης στην ξηρά και αντίστροφα και απαγορεύεται ρητά να περιφραχθεί με κανένα τρόπο, όπως πολλοί δήμαρχοι παρανόμως πράττουν για να εμποδίσουν την καθέλκυση/ανέλκυση των ιδιωτικής χρήσης σκαφών και βέβαια για να δημιουργήσουν απαγορευτικές συνθήκες για την παραμονή των τρέιλερ κοντά στο σημείο καθέλκυσης.
Επίσης θα πρέπει να διαπιστώνεται εάν τυχόν είσπραξη τελών για την χρήση των εγκαταστάσεων αυτών είναι νομότυπη. Επισημαίνεται, δε, ότι στόχος της λιμενικής αρχής είναι η παγίωση της νομιμότητας στον συγκεκριμένο τομέα, η διευκόλυνση των ιδιοκτητών σκαφών αναψυχής να έχουν ελεύθερη πρόσβαση στη θάλασσα μέσα από οργανωμένες εγκαταστάσεις και όχι από χώρους λουομένων, όπου εγκυμονούν κίνδυνοι για πρόκληση ατυχημάτων και βέβαια θαλάσσιας ρύπανσης... κάτι όμως που δυστυχώς στη χώρα μας δεν συμβαίνει.
Για την κατασκευή τέτοιων εγκαταστάσεων ο νόμος αναφέρει πως με πρωτοβουλία και χρηματοδότηση φορέων του Δημοσίου ή και του ιδιωτικού τομέα, φυσικών η νομικών προσώπων, επιτρέπεται να δημιουργούνται σε κάθε παραθαλάσσιους οικισμούς Δήμου ή Κοινότητας μέχρι μία ράμπα πρόσβασης μικρών σκαφών στη θάλασσα. Για τη δημιουργία αυτών, απαιτείται έγκριση του Γενικού Γραμματέα της οικείας περιφέρειας, η οποία χορηγείται ύστερα από σχετική αίτηση του συνοδεύεται απαραίτητα από τοπογραφικό διάγραμμα στο οποίο απεικονίζεται η γλίστρα. Η έγκριση παρέχεται ύστερα από γνώμη της οικείας Λιμενικής Αρχής, το αργότερο μέσα σε δύο μήνες από την ημερομηνία υποβολής αυτής της αίτησης, μετά δε την παρέλευση άπρακτης της προθεσμίας αυτής, η έγκριση θεωρείται ότι έχει παρασχεθεί "αυτοδικαίως”. Οι γλίστρες, μετά την κατασκευή τους, αποτελούν κοινόχρηστες εγκαταστάσεις και η αρμοδιότητα της συντήρησής τους ανήκει στον οικείο Δήμο.
Η πραγματικότητα, όμως, δυστυχώς είναι εντελώς διαφορετική, ανάλγητη, άδικη και τιμωρητική για όλους εκείνους που είναι κάτοχοι ιδιωτικών σκαφών αναψυχής. Ούτε πρωτοβουλίες αναλαμβάνονται, οι εγκαταστάσεις που δημιουργήθηκαν με χρέωση του Έλληνα φορολογούμενου παραμένουν κλειστές και όσες εγκαταστάσεις (γλίστρες) υπάρχουν είναι παραμελημένες χωρίς συντήρηση και φροντίδα και γίνονται όλο και λιγότερο αποτελεσματικές -ακόμα και επικίνδυνες με το πέρασμα του χρόνου. Για δικούς τους ανεξήγητους λόγους οι τοπικοί "άρχοντες” προβαίνουν πολλές φορές σε ενέργειες, οι οποίες κάλλιστα μπορεί να χαρακτηριστούν παράτυπες, παράνομες, ή ακόμα και αντισυνταγματικές... όμως συνεχίζουν να δρουν ανενόχλητοι, φράζοντας την πρόσβαση με μπάρες, αλυσίδες, και διάφορα εμπόδια, αποκλείοντας με αυτόν τον τρόπο κάθε δυνατότητα προσέγγισης ακόμα και σε οργανωμένες επιχειρήσεις πάρκινγκ σκαφών, οι οποίες πρέπει επίσης για ανεξήγητους λόγους να τιμωρηθούν.
Είναι τραγικό... αλλά τίποτα δεν έχει αλλάξει. Όχι μόνο προς το καλύτερο αλλά μάλλον προς το χειρότερο, με τις ήδη υπάρχουσες εγκαταστάσεις να βρίσκονται μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας και σχεδόν όλες με σημάδια εγκατάλειψης και επικινδυνότητας. Σε διάφορες γλίστρες, τα τελευταία χρόνια έγινε μία προσπάθεια διεύρυνσης του ωφέλιμου χώρου, με μπετόν που ρίχτηκε... νύχτα όμως και σε δόσεις για ευνόητους βέβαια λόγους, αλλά χωρίς την απαραίτητη συντήρηση ήταν εξ αρχής καταδικασμένη, με αποτέλεσμα σήμερα οι περισσότερες να είναι επικίνδυνες για τα τρέιλερ αλλά και τα ίδια τα σκάφη. Η σημερινή εικόνα, με μπετόβεργες να προεξέχουν όρθιες με ό,τι αυτό συνεπάγεται, ενώ στο κεκλιμένο έχουν δημιουργηθεί σκαλοπάτια, που εκτός από τα προβλήματα και τις ζημιές που δημιουργεί στα τρέιλερ, δυσχεραίνει σοβαρά την ανέλκυση των σκαφών.
Έχουν γίνει πάμπολλες συζητήσεις μεταξύ συλλόγων ιδιοκτητών σκαφών αναψυχής, και συλλόγων επαγγελματιών στη φύλαξη, την κατασκευή και την εμπορία σκαφών αναψυχής και ανάμεσα στα θέματα που συζητήθηκαν, ήταν η κατάσταση που επικρατεί στις γλίστρες, ειδικά της Αττικής. Το θέμα βέβαια δεν είναι πολιτικό, για να πάρει την κατάσταση στα χέρια του ο… λαός, όμως μέσα από αυτήν τη διαδικασία, τη δημιουργία Ομοσπονδίας, μπορούν να ξεκινήσουν πρωτοβουλίες από τους ομίλους της Αττικής για να ασκηθούν πιέσεις προς την κατεύθυνση αυτή.
Υπάρχει πληθώρα προτάσεων και μελετών κοινοτικών προγραμμάτων για την περιφερειακή ανάπτυξη, περιφερειών, για την ανάπτυξη Εθνικού Συστήματος Λιμένων, όπου συνοψίζεται το τεχνικό μέρος με αποσαφήνιση της ορθής χρήσης του όρου λιμένας σκαφών αναψυχής, όπου σε γενικές γραμμές περιγράφονται οι συνιστώσες για τη λειτουργία ενός εθνικού συστήματος λιμενικών εγκαταστάσεων σκαφών αναψυχής και προσδιορίζονται με σαφήνεια οι προδιαγραφές με ανάλυση της διαδικασίας προσέγγισης των προτάσεων και παρουσιάζονται οι επιλεγμένες περιοχές για τη δημιουργία λιμένων σκαφών αναψυχής και οι θέσεις διαμόρφωσης ζωνών αναψυχής εκτός λιμενικών εγκαταστάσεων, με γενικό συμπέρασμα ότι η εξυπηρέτηση των σκαφών αναψυχής σε τεχνικό επίπεδο δεν μπορεί να ικανοποιηθεί με ένα εθνικό σύστημα λιμένων αναψυχής.
Αυτό που ήταν αποτελεσματικότερο είναι ένα εθνικό σύστημα εγκαταστάσεων σκαφών αναψυχής που θα περιλαμβάνει μια σειρά εγκαταστάσεων όπως, μεταξύ άλλων, ζώνες για σκάφη αναψυχής σε υφιστάμενες λιμενικές εγκαταστάσεις με την επένδυση σε έργα αναβάθμισης που έχουν χαμηλότερο κόστος και είναι ήδη εφαρμοστέα σε κάποια σημεία στην Ελλάδα, όπως εξοπλισμένα αγκυροβόλια για πρόσδεση σκαφών σε φυσικούς ή τεχνητούς όρμους και γλίστρες για την καθέλκυση/ανέλκυση σκαφών αναψυχής.
Καθίσταται προφανές ότι η κατάσταση έχει διαμορφωθεί όπως τη βιώνουμε σήμερα, χάρη στην αδιαφορία των πολλών και τον ζήλο και την προσπάθεια μερικών ολίγων ρομαντικών.
Η αναλγησία και η αυθαιρεσία νομιμοποιείται, όταν δεν συναντά αντίδραση. Είναι τραγικό, οι χιλιάδες ιδιοκτήτες σκαφών, αλλά και οι επαγγελματίες του χώρου, να μην απαιτούν δυναμικά έστω και στο ελάχιστο εκείνα τα οποία δικαιούνται και να δέχονται μόνο να πληρώνουν χωρίς κανένα όφελος. Είναι τραγικό να μην έχουν την ελεύθερη πρόσβαση στη θάλασσα, με αξιοπρεπείς εγκαταστάσεις, πολιτισμένο τρόπο, όλες τις ώρες και τις ημέρες του χρόνου.
Επίσης, αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι η υπάρχουσα ελληνική νομοθεσία είναι, αν προσέξει κανείς, αρκετά φιλική προς τους ιδιοκτήτες σκαφών αναψυχής, ως προς τα δικαιώματά τους. Τελικά τι είναι εκείνο που μας στερεί το ως ένα σημείο πληρωμένο κιόλας δικαίωμα της ελεύθερης πρόσβασης στη θάλασσα;
Είμαι σίγουρος πως οι Υπουργοί Τουρισμού και Ανάπτυξης και θα το διαβάσουν και θα διορθώσουν τις στρεβλώσεις αυτές, που μόνο ζημιά μπορούν να προξενήσουν...
*Ο κ. Θοδωρής Γιάνναρος είναι Μοριακός Βιολόγος-Γενετιστής
email: Αυτή η διεύθυνση Email προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε., Twitter: @theogiannaros1, FaceBook: Theo Giannaros